Toz Tehlike Analizi (Dust Hazard Analysis – DHA), yanıcı tozların bulunduğu endüstriyel tesislerde, potansiyel tehlikeleri belirlemek ve bu tehlikeleri yönetmek amacıyla yapılan sistematik bir değerlendirme sürecidir. Yanıcı tozlar, uygun konsantrasyonlarda hava ile karıştığında patlama riskine yol açabilir. DHA, bu tür riskleri belirleyerek gerekli önlemleri almayı sağlar.

DHA’nın Amaçları ve Önemi:

1. Tehlikeli Bölgelerin Belirlenmesi:
Tesis içerisindeki toz birikme noktaları ve tozun hava ile karışabileceği alanlar tespit edilir.

2. Patlama Potansiyelinin Değerlendirilmesi:
Tozun minimum patlayıcı konsantrasyonu (MEC), patlama basıncı ve hızlanma oranı gibi parametreler analiz edilir.

3. Riskleri Azaltıcı Önlemlerin Belirlenmesi:
Havalandırma sistemlerinin düzenlenmesi, toz birikimini önlemek için temizleme prosedürlerinin oluşturulması ve patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı gibi önlemler önerilir.

4. Yasal Uyum:
DHA, özellikle NFPA 652 (Standard on the Fundamentals of Combustible Dust) gibi standartlarla uyumluluk sağlamak için gereklidir.

DHA Süreci Nasıl İşler?

1. Toz Özelliklerinin Analizi:
Yanıcılık testi ve patlayıcılık parametreleri (Kst değeri, Pmax, vb.) laboratuvar ortamında belirlenir.

2. Proseslerin İncelenmesi:
Tozun üretildiği, taşındığı ve depolandığı prosesler gözden geçirilir.

3. Tehlike Senaryolarının Belirlenmesi:
Patlama, yangın veya toz bulutunun oluşabileceği senaryolar oluşturulur.

4. Önleyici ve Koruyucu Önlemlerin Geliştirilmesi:
Proses tasarımında veya ekipman seçiminde değişiklikler yapılır.

5. Raporlama ve Eğitim:
DHA sonuçları detaylı bir rapor halinde sunulur ve çalışanlar bu tehlikeler hakkında bilgilendirilir.

DHA ve Zone Haritaları Arasındaki İlişki nedir?

1. Tehlikelerin Belirlenmesi:
DHA, yanıcı tozların özelliklerini, patlama potansiyelini ve tozun proses boyunca nasıl hareket ettiğini analiz eder. Bu analiz, zone sınıflandırmasını doğru yapmak için gerekli verileri sağlar.

2. Zone Haritalarının Hazırlanması:
DHA sonuçlarına dayanarak, hangi alanların Zone 20, 21 veya 22 olarak sınıflandırılacağı belirlenir.
Toz birikimi, hava akışı ve patlayıcı karışım oluşum potansiyeline göre riskli bölgeler haritalandırılır.

3. Koruma Önlemlerinin Uygulanması:
Zone haritaları, DHA tarafından belirlenen riskleri görsel hale getirir ve hangi ekipmanların ATEX sertifikalı olması gerektiğini gösterir.
Örneğin, Zone 20 alanında kullanılacak motorların patlamaya dayanıklı olması gerekebilir.

4. Risk Azaltma:
Zone haritaları ve DHA, birlikte çalışarak toz patlaması risklerini minimize edecek stratejiler sunar. Bu, hem mekanik koruma hem de proses tasarımı iyileştirmelerini içerir.

Pratik Bir Örnek:
Bir un fabrikasında:
• DHA, unun patlama özelliklerini analiz eder ve riskli proses adımlarını tanımlar.
• Zone Haritası, bu analizlere dayanarak değirmenlerin içini Zone 20, dolum alanını Zone 21, tozun az biriktiği bölgeleri ise Zone 22 olarak sınıflandırır.

Bu yaklaşım, sadece riskleri azaltmakla kalmaz, aynı zamanda yasal uyumluluğu da sağlar.