Proses Tehlike Analizi

ProSCon Mühendislik uzmanları aldıkları uluslararası eğitimler ve farklı sektör tecrübeleri ile işletmenize uygun Proses Tehlike Analizi seçmekte, standartlara uygun şekilde değerlendirme takviminin belirlemekte ve çalışmalara liderlik etmektedir.

Proses Tehlike Analizi (Process Hazard Analysis – PHA) endüstriyel proseslerde potansiyel tehlikelerin belirlenmesi için sistematik ve organize çalışmaların bütünü olarak tanımlanmaktadır. Proje ortaklarımız ile bir takım olarak proses tehlike analizi gerçekleştirmekteyiz.

Değerlendirilecek prosesin tasarım seviyesi ve talebe göre aşağıdaki analiz yöntemlerinden bir veya bir kaçını kullanarak Proses Tehlikelerini belirlemekteyiz;

• PrHA (Preliminary Hazard Analysis – Ön Tehlike Analizi)
• HAZOP (Hazard and Operability -Tehlike ve İşletilebilirlik) Çalışması,
• What If Çalışması, Sektör bazında hazırlanan checklist çalışmaları,
• FMEA (Failure Mode and Effects Analysis – Hata Modu ve Etki Analizi),
• LOPA (Layer of Protection Analysis – Koruma Katmanları Analizi),
• SIL (Safety Integrity Level)

Proses tehlikelerinin belirlenmesinde bir çok analiz metodu kullanılabilir. Doğru analiz metodunun seçimi de oldukça önemlidir. Bu noktada uluslararası kabul görmüş seçim tekniklerini uygulayarak hangi analiz veya analizlerin hangi sıralama ile kullanılması gerektiğini belirleyerek projelere başlamaktayız.

Proses Tehlike Analizi için birlikte çalıştığımız tesisin proses tehlikelerinin belirlenmesinin yanında proses kontrole değer katmayı hedeflemekteyiz.

Unutulmamalıdır ki, Proses Tehlike Analizi nin verimi doğrudan güvenlik yönetiminin verimi haline gelecektir ve işletmelerde proses güvenliğinin sürdürülebilirliğinde yüksek öneme sahiptir.

Kimya sektöründe gerçekleştirilen Proses Tehlike Analizinde en yaygın kullanım HAZOP Çalışması’dır. HAZOP Çalışması IEC 61882 standardı çerçevesinde gerçekleştirilen bir metot olup uzun yıllardır güvenli proses tasarımları ve büyük değişimlerde uygulanmaktadır. İkili değişken metodu ve proses şartlarından sapmaların irdelendiği çalışmada mevcut proses control sistemlerinin yeterliliği de değerlendirilebilmektedir. HAZOP Çalışmasında proses şartlarından sapmalar sebepleri ve sonuçları ile senaryolar oluşturularak değerlendirilir ve istenemsi durumunda yarı-sayısal ve sayısal değerlendirme metotlarına alt yapı oluşturabilir.

HAZOP Çalışmasının en önemli artısı çalışma sonucundaki çıktıların tehlikelerin ve işletilebilirlik sorunlarının sistematik bir biçimde ortaya çıkartmasıdır. HAZOP Çalışmalarının karakteristik özelliği tasarımın veya sistemin önemli görülen parçalarına bir lider eşliğinde multidisipliner bir takım oluşturularak, oturumlar halinde analiz edebilmektir. HAZOP Çalışması IEC 61882 standardına göre 4 ana aşamadan oluşmaktadır;

1. Tanımlama
2. Hazırlık
3. Çalışma
4. Dokümantasyon ve takip

Tanımlama evresinde projeye ait isterler ortaya çıkartılarak amaç ve takım belirlenir. Hazırlık evresi proje takviminin oluşturulduğu ve lojistik unsurların belirlendiği aşamadır. Çalışma evresinde HAZOP Çalışması gerçekleştirilecek proses öncelikle parçalara ayrılır, çalışma NODE belirleme ile devam eder. Belirlenen NODE’lar ikili değişken metoduna tabi tutulur. Önemli parametrelerin proses şartlarından sapmalarına göre senaryolar oluşturulur ve mevcut proses control yöntemlerinin yeterliliği analiz edelir.

HAZOP Çalışması eğer yarı sayısal veya sayısal bir metodun alt yapısı için kullanılıyorsa önerilerin bir bölümünde değerlendirilecek metoda atıf yapılabilir.

Proses Güvenliği çalışmalarında gerçekleştirilen proses tehlike analizi güvenli proses tasarımı için harita çıkartmamıza yardımcı olur. Proses tehlike analizinde elde edilen çıktı güvenlik enstrumanlı fonksiyon (SIF – Safety Instrumented Function) olarak nitelendirilmektedir. Bu noktada IEC 61508 ve IEC 61511 standartları Fonksiyonel Güvenlik kapsamında bizlere güvenlik bütünlük seviyesini belirleme  şansı vermektedir.

IEC 61508: part 5 ve IEC 61511: part 3 ‘e göre aşağıdaki yöntemler kullanılarak SIL gereksinimi belirlenebilir.

• ALARP metodu
• Risk Grafiği metodu
• Risk Matris metodu
• Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis – FTA)
• Koruma Katmanları Analizi (Layers of Protection Analysis – LOPA)

Fonksiyonel Güvenlik Yaşam Döngüsü içerisinde proses tehlike analizi ilk faz olarak ele alınmaktadır. Proses tehlike analizi sonrasında güvenli proses tasarımı için IEC 61508 ve IEC 61511 standartlarında belirtilen metotlar kullanılarak güvenlik enstrumanlı fonksiyonlara (SIF) ait güvenlik bütünlük seviyeleri (SIL) belirlenebilmektedir.