Borulama ve enstrümantasyon diyagramı ( Piping and Instrumentation Diagram – P&ID ), proses endüstrisinde tesisi tasarlamak, inşa etmek ve işletmek için gerekli boru tesisatı, enstrümantasyon ve sistem ekipmanı bileşenlerinin işlevsel ilişkisinin ve prosesin ayrıntılı grafik gösterimidir. Yaygın olarak Mühendislik akış diyagramı, mekanik akış diyagramı olarak da bilinir.

Borulama ve enstrümantasyon diyagramı (P&ID), boru hattını ve hattın dallanmalarını, hat üzerinde bulunan redüktörler, valfler, kontrol kilitleri vb. gibi ekipmanları fiziksel sıralı olarak gösterir. Proses sistemini çalıştırmak için bir P&ID kullanılır, çünkü kurulu ekipman ve enstrümantasyon ile birlikte proses akışının borularını gösterir. Borulama ve Enstrümantasyon Digramları (P&ID), prosesteki sistemlerin bağlantı şekilleri de dahil olmak üzere ekipmanları fiziksel sırasını gösterdiğinde dolayı tanımladıkları süreci sürdürmede ve değiştirmede kilit bir rol oynar.

Proses endüstrisinde Borulama ve Enstrümantasyon Digramları (P&ID), temel borulama ve cihaz ayrıntılarının, kontrol ve kapatma şemalarının, güvenlik ve düzenleme gereksinimlerinin, temel başlatma ve işletim bilgilerinin görsel bir temsilidir.

Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramları (P&ID) BEKRA süreçleri kapsamında kuruluşlarda gerçekleştirilen proses tehlike analizleri, koruma katmanları analizi (LOPA) ve yatırım planlamaları için kritik önem taşımaktadır. Proses güvenliği yönetim sistemi içerisinde proses güvenliği bilgisinin birincil öneme sahip dokümanı olan P&ID’ler değişim yönetimi kapsamında güncellenmesi gereken çizimlerdir.

• Enstrümantasyon ve tanımlamalar
• İsimlendirilmiş ve numaralandırılmış mekanik ekipman
• Tüm vanalar ve tanımlamaları
• Proses boruları, boyutları ve tanımlaması
• Muhtelif – havalandırmalar, drain, özel bağlantı parçaları, numune alma hatları, redüktörler
• Kalıcı başlatma ve yıkama hatları
• Akış yönleri
• Ara bağlantı ekipmanları
• Kontrol girişleri ve çıkışları, kilitlemeler
• Bilgisayar kontrol sistemi girişi
• Proses tarafından sağlanan bileşenlerin ve alt sistemlerin tanımlanması
• P&ID’ler için Kodlar, Etiketler

Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramı’nda (P&ID) prosesteki tüm ekipmanları, boruları, vanaları, cihazları ve daha fazlasını takip etmek için doğru etiketleme kritik öneme sahiptir. Tesisin operasyonlarının sorunsuz ve verimli bir şekilde çalışması için bu etiketlerin sembolojiyle eşleşmesi gerekir. Etiketleme ve etiketleme sürecinde yer alan benzersiz tanımlayıcılar kritik öneme sahiptir. Aslında etiketlemenin doğru yapılmasının üç ana nedeni vardır:

• • Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramı (P&ID) ve etiketler, benzer nesnelerin bile benzersiz etiketlere sahip olmasını sağlar, böylece her bir valf, pompa vb. özgün bir şekilde tanımlanabilir.
  • Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramı (P&ID) ve etiketler, tüm birim ölçeğinden herhangi bir yerde bir boru üzerindeki tek bir vanaya kadar eklemeler, çıkarmalar, değişiklikler vb. mümkün olacak şekilde proses tesisini yapılandırılmış bir şekilde monte etmeyi mümkün kılar.
  • Borulama ve Enstrümantasyon Diyagramı (P&ID) ve etiketler, spesifikasyonlar, yapım malzemeleri, veri sayfaları vb. dahil olmak üzere daha fazla ayrıntı sağlayan veya bunlara bağlantı sağlayan çok sayıda meta veri içerir.

Tesislerde proses çizimlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve bununla birlikte personelin proses çizimlerini kolaylıkla algılayabilmesi için tüm semboloji ve kodlamanın kurallarını içeren talimatların oluşturulması önemlidir.

• TS EN ISO 10628-1  Kimya ve petrokimya sanayilerinde kullanılan diyagramlar
• TS EN ISO 10628-2  Petrokimya ve Kimya sanayi için akış şemaları