Kimyasal Maruziyet Risk Değerlendirmesi Nedir?

Kimyasal Maruziyet Risk Değerlendirmesi, büyüklüğüne bakılmaksızın işletmelerde çalışanların kimyasal maruziyetlerini engellemeyi veya en aza indirmeyi amaçlayan çalışmalardır. ProSCon olarak işletmeler için Kimyasal Maruziyet Risk Değerlendirmesi‘ni COSHH yöntemi ile yaparak, kanun ve yönetmeliklere uygun, insan sağlığını önde tutacak şekilde çalışma şartları oluşturulmasını hedeflemekteyiz.

İşyerlerinde bulundurulan kimyasalların çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz/zararlı etkilerini belirlemek, bu etkileri azaltacak veya tamamen ortadan kaldıracak çalışmaların yapılması gerekmektedir.

“İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU”nda işverenin yükümlülükleri arasında, işyeri veya işyerleri için risk değerlendirmesi yapılma zorunluluğu bulunmaktadır.

“İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ”nde ise risk değerlendirme çalışmaları sırasında toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen risklerin; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilmesi gerekliliği belirtilmektedir.

İşveren, “KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK”te yukarıda belirtilen kanun ve yönetmeliklerin hükümlerine uygun şekilde kimyasal maddelerle yapılacak çalışmalara özel risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Kimyasal maddelerle çalışmalarda yapılacak risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır.

a) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları.
b) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe malzeme güvenlik bilgi formu.
c) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi.
ç) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı.
d) Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri.
e) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi.
f) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
g) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri.

• İsviçre Peyniri Modeli
• Dow CEI Yöntemi
• Uluslararası Kimyasalların Kontrolü Aracı (ICCT)
• Stoffenmanager Yöntemi
• EMKG Aracı
• COSHH (Control of Substances Hazardous to Health) Yöntemi

İngiltere’de işyerinde kimyasalların kontrolüne ilişkin başlıca yasal düzenleme Sağlığa Zararlı Maddelerin Kontrolü Yönetmeliği’dir. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin bu yönetmeliğe uyum sağlamasına yardımcı olmak adına İngiltere Sağlık ve Güvenlik İdaresi , COSHH adında risk değerlendirme aracı geliştirmiştir. COSHH yöntemi ile ilgili HSE tarafından hazırlanan yol gösterici web sayfasına linkten erişebilirsiniz.

COSHH aracı, kimyasal maruziyet risklerini değerlendirmek ve yönetmek için kimyasalların toksikolojik tehlike sınıflandırması ve maruziyet değerlendirmesi üzerinden bir takım kontrol önerileri sunan kalitatif bir yöntemdir. COSHH yöntemindeki risk kontrol önlemleri, kontrol hiyerarşisi ilkelerine dayanmaktadır. COSHH yönteminde işyerlerinde alınacak önlemlerden lokal veya genel havalandırma gibi mühendislik kontrollerinin yanı sıra eğitim, güvenli çalışma prosedürleri gibi idari kontroller de önemli yer tutmaktadır.

Yapılan incelemeler, araştırma ve gözetimler ile elde edilen bilgiler sonucunda COSHH yönteminde uygulanmak üzere kimyasalların sağlık açısından maruziyet risklerinin değerlendirilmesi 5 adımdan oluşmaktadır.

COSHH değerlendirmelerimizde çalışmaya başlamadan önce işletmede yapılan çalışmaları detaylı olacak şekilde ve işletmede kullanılan kimyasallar ve zararları hakkında araştırmaları yapmaktayız.

Kimyasal maruziyet var ise öncelikli olarak kaynakta önlenmesi için çalışmalar, araştırmalar yapılmalıdır. Maruziyetin önlenemediği durumlar var ise kontrol uygulama adımları ile maruziyet en aza düşürülmelidir.

COSHH değerlendirmesi için aşağıdaki adımları izlemekteyiz.

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik kapsamında risk değerlendirmesi yapılırken dikkat edilecek hususlar içerisinde kimyasalların karşılıklı etkileşimli matrisleri de bulunmaktadır.

Reaktivite, maddelerin ısı oluşumu veya toksik gaz yan ürünleri gibi tehlikelerle sonuçlanabilecek kimyasal değişime uğrama eğilimidir. Maddelerin kendiliğinden veya birbirleri ile etkileşimi belirli koşullar altında gerçekleşmesi ile kimyasal değişim gerçekleşebilmektedir. Kimyasal proseslerde, depolamada, elleçlemede uygun ortamların oluşması durumunda kimyasal reaktivite meydana gelir.

İşletmelerde bulunan kimyasalların reaktivitesi ve etkileşmelerinin teorik olarak sonuçlarını belirleyebilecek kaynaklar bulunmaktadır.

AICHE (American Institute of Chemical Engineers), binlerce yaygın tehlikeli kimyasalın kimyasal reaktivitesi hakkında bilgi edinmek için herkesin kullanımına açık CRW (Chemical Reactivity Worksheet) programını tasarlamıştır.

CRW, kimyasalların karıştırılmasından kaynaklanan olası tehlikeleri tahmin eder ve tehlikeli kimyasal olayların önlenmesine yardımcı olmak için kimya endüstrisinin yanı sıra acil durum müdahale ekipleri ve iş güvenliği birimleri tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

Karışım Yöneticisi ekranı, CRW‘nin veritabanındaki kimyasalları aramanıza, kimyasal veri sayfalarındaki bilgilerin bir önizlemesini görmenize ve sanal bir kimyasal karışımı oluşturmanıza olanak tanır. Oluşturduğunuz herhangi bir karışım için Uyumluluk Tablosu ve Tehlike Raporu, CRW‘de kullanılan reaktif gruplar hakkında referans bilgileri ve belirli kimyasallarla uyumsuzlukları hakkında bilgiler de dahil olmak üzere programın diğer tüm özelliklerine de bu ekrandan ulaşabilirsiniz.

Uyumluluk Tablosu , kullanımı kolay bir grafik arayüzde bir karışımdaki kimyasalların karıştırılmasının öngörülen tehlikelerini gösterir. Reaktivite tahminleri renk kodludur ve belirli tahmin edilen reaksiyonlar hakkında daha fazla bilgi bulmak için çizelgedeki hücreler tıklanabilir. Seçilen kimyasallar için genel tehlike ifadeleri, tahmin edilen gaz ürünleri ve literatür belgeleri grafiğin altında gösterilmektedir. Tesisiniz CRW veritabanında olmayan tescilli bir kimyasal üretiyorsa yapabileceğiniz gibi, kendi özel kimyasal veri sayfalarınızı da oluşturabilirsiniz. CRW ayrıca, kaza sonucu karışmanın hangi tehlikelerin ortaya çıkabileceğini öğrenmek için, örneğin bir trenin raydan çıkması durumunda olduğu gibi, kimyasal karışımları simüle etmek için kimyasalları sanal olarak “karıştırmak” için kullandığınız bir reaktivite tahmini çalışma sayfası da içerir. Örneğin, reaksiyonun gaz üreteceği tahmin ediliyorsa, CRW, tahminle ilgili literatür alıntılarıyla birlikte potansiyel ürünleri listeleyecektir.

Programda öncelikle “Mixture Manager” sekmesinden oluşturacağınız karışım için “New Mixture” sekmesine basıyor ve karışımınıza isim veriyorsunuz.
Ardından karışımdaki kimyasallarınızı “Kimyasal Adı / CAS No / UN No / Formül ” bilgilerinden en az bir tanesini girip “Search” düğmesine basarak programda buluyor ve “Add to mixture” düğmesine basarak karışımınıza ekliyorsunuz. Bu işlemi karışımınızdaki bütün kimyasallar için tekrarlıyorsunuz. Bütün kimyasallarınızı karışımınıza ekledikten sonra “Mixture Report” sekmesine basarak karışımdaki kimyasalların birbirleri ile etkileşimlerini rapor olarak görüyor ve “Compatibility Chart” sekmesine basarak kimyasalların birbiri ile uyumluluğunu bir tablo olarak görüntüleyebiliyorsunuz.

CRW’de örnek çalışma

CAMEO Chemicals, kimyasal acil durum planı hazırlamak ve müdahale etmek için yaygın olarak kullanılan tehlikeli kimyasal veritabanıdır . CAMEO Chemicals, kimyasalların birbirine karıştırılması durumunda olası tehlikeleri tahmin etmek için de bir araca sahiptir.

CAMEO Chemicals ile, fiziksel özellikler, sağlık tehlikeleri, hava ve su tehlikeleri hakkında bilgiler ve yangınla mücadele, ilk yardım ve dökülmeye müdahale önerileri dahil olmak üzere kritik müdahale bilgilerini içeren kimyasal veri sayfalarını bulmak için kapsamlı kimyasal veritabanında arama yapabilirsiniz.

UN/NA kimlik numaralarına dayalı ek veri sayfaları, Acil Müdahale Kılavuzundan (ERG) gelen yanıt bilgilerini ve Tehlikeli Maddeler Tablosundan (49 CFR 172.101) nakliye bilgilerini sağlar.

Ayrıca CAMEO Chemicals yazılımı  online olarak etkileşim izlemenize olanak sağlar.

CAMEO Chemicals yazılımının sağladıkları:

• Kapsamlı Kimyasal Veritabanı
• Kritik Müdahale Bilgileri
• Kimyasal Reaktivite
• Çevrimiçi, Masaüstü ve Mobil Uygulama Biçimleri

Her kimyasal veri sayfası şunları içerir:

• Kimyasal tanımlayıcılar (CAS numaraları gibi)
• Tehlikeler
• Müdahale önerileri
• Fiziksel özellikler
• Mevzuat bilgisi
• Alternatif kimyasal isimler

CAMEO Ekran Görüntüleri